Borst

Bij de geboorte hebben zowel meisjes als jongens kleine klierschijfjes achter de tepel. Doorgaans verdwijnen deze klierschijven bij jongens in de kindertijd. Bij meisjes zal in de puberteit onder invloed van hormonen borstvorming ontstaan. Ook bij jongens komt het regelmatig voor dat in de puberteit de borstklieren opzwellen. Meestal is dat aan beide zijden, maar het kan ook aan één zijde gebeuren. Deze in de puberteit ontstane vergroting is meestal van korte duur, maar kan ook een paar jaar langer blijven bestaan. Bij baby’s en in de puberteit kan deze borstvorming bij de man ‘normaal’ (fysiologisch) voorkomen.

Vanaf middelbare leeftijd kan de borstklier bij de man weer gaan opzwellen. Ook dat kan als ‘normaal’ worden beschouwd. Maar op oudere leeftijd kunnen ook andere factoren een rol spelen bij het ontstaan van de gynaecomastie.

Deze factoren kunnen zijn:

• Een bijwerking van bepaalde medicijnen
• Een reactie op stofwisselingsveranderingen bij een lever- of nierziekte
• Een verandering in de productie van hormonen (te geringe productie door de zaadbal of bij stress)
• Het slikken van hormonen
• Hormoonproducerende gezwellen aan de zaadballen of de luchtwegen
• Borstkanker
• Meestal echter wordt voor een gynaecomastie geen oorzaak gevonden.

Diagnose en onderzoek
Bij gynaecomastie bij baby’s en in de puberteit zal de arts meestal volstaan met een lichamelijk onderzoek. Soms wordt aanvullend onderzoek gedaan. Dat kan een bloedafname zijn om bepaalde stoffen in het bloed te onderzoeken. Er kan een echografie worden gemaakt van de borstklier, van de zaadballen of van de lever. Soms wordt er een röntgenfoto gemaakt van de borstklier of de longen.

Bij het vermoeden van een kwaadaardige aandoening kan een celonderzoek worden ingezet. Er wordt dan met een naaldje in het weefsel geprikt om cellen te verkrijgen (punctie).

De behandelingsmogelijkheden
Bij gynaecomastie wordt meestal een aantal maanden gewacht met behandelen omdat het vanzelf weer kan verdwijnen.
Als de gynaecomastie het gevolg is van medicijngebruik wordt bekeken of u kunt stoppen met het medicijn of een ander medicijn kunt gebruiken.
Wanneer de oorzaak niet duidelijk is, kan afhankelijk van de omstandigheden en de klachten worden besloten tot een operatie. Daarbij zal de arts het klierweefsel onder de tepel verwijderen. Dit weefsel wordt vervolgens in het laboratorium onderzocht.

Uw behandelend arts heeft voorgesteld om bij u een mammografie te laten doen van één of beide borsten. Dit is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstraling.
Door middel van dit onderzoek kunnen afwijkingen aan de borsten worden opgespoord. Dit kunnen cysten zijn, maar ook forse klierzwellingen of andere afwijkingen. Gemiddeld duurt het onderzoek 15 minuten.

Het onderzoek
Nadat u zich op de afgesproken tijd op de röntgenafdeling bij de balie heeft gemeld, wordt u door de radiodiagnostisch laborante opgehaald en naar een kleedkamer gebracht, alwaar u het bovenlichaam moet ontbloten.

De laborante zal u bij het binnenhalen in de onderzoekkamer een en ander over het onderzoek vertellen. Er worden in eerste instantie vier foto’s gemaakt: van elke borst twee. Uw borst wordt door de laborante in de juiste houding op een plaat gepositioneerd. Daarna zal een tweede plaat de borst in deze houding stevig op de onderste plaat vastdrukken (comprimeren). Het is van groot belang dat dit comprimeren goed gebeurt: ten eerste willen we zoveel mogelijk van de borstklier op de foto krijgen, ten tweede is de opnamekwaliteit groter naarmate de borst steviger tussen de platen gecomprimeerd wordt. Al met al duurt dit enkele seconden, waarna de borst in een andere positie gefotografeerd wordt. Het comprimeren van de borst kan op zich geen kwaad, ook niet in geval u een borstimplantaat heeft.

Mastopathie is een verzamelnaam voor goedaardige aandoeningen in het weefsel van de borsten. Het woord mastopathie is samengesteld uit het Griekse woord mastos wat borst betekent en pathie wat ziekte of aandoening betekent.
Bij mastopathie zijn één of meer knobbels, strengetjes, schijfjes of brokjes in het borstweefsel te voelen. Het borstweefsel voelt vaak onregelmatig aan. De borsten kunnen heel gespannen zijn en groter worden. Soms is er afscheiding uit de tepel(s). Ook kunnen er cysten ontstaan (cysteuze mastopathie).
Een cyste is een goedaardige holte gevuld met vocht. Een cyste kan spontaan groter worden, maar ook weer spontaan kleiner, of zelfs verdwijnen. Mastopathie kan voorkomen in één borst of in beide borsten. Zeker 10% van de vrouwen heeft in ernstige of minder ernstige mate last van mastopathie.
Pijn speelt een grote rol in het leven van veel vrouwen met mastopathie. Bewegen en aanraken (sporten, traplopen, vrijen, kinderen knuffelen, op de buik liggen), is vaak erg pijnlijk. Maar ook bij gewoon stil zitten kunnen de borsten pijnlijk zijn.
Kortom: mastopathie is een verzamelnaam van goedaardige aandoeningen waarbij er sprake is van goedaardige knobbels of andere onregelmatigheden, en/of (erge) pijn in de borst(en), die geen gevaar voor de gezondheid opleveren, maar wel veel overlast veroorzaken.

Vormen van mastopathie

• Cyclische mastopathie
  Deze vorm heeft alles te maken met de menstruatiecyclus. Zo’n drie tot zeven dagen voor de menstruatie hebben veel vrouwen last van zware gespannen borsten en soms stekende pijn. Vrouwelijke geslachtshormonen laten dan de borstklieren iets zwellen. Over het algemeen is de pijn niet exact aan te wijzen, maar wel voelen veel vrouwen knobbeltjes in hun borsten.
• Niet-cyclische mastopathie
  Deze vorm komt minder vaak voor. Er is geen vast patroon in te ontdekken. De pijn zit op een duidelijk aanwijsbare plek en wordt omschreven als brandend, scherp of zeurend en straalt vaak uit naar de oksel. Tijdens de menopauze nemen de klachten vaak af.

De schildwachtklier is een lymfeklier. Lymfeklieren zijn filters voor het weefselvocht in het lichaam. Ze kunnen onder meer bacteriën en kwaadaardige cellen in zich opnemen en reinigen op die manier het weefselvocht. De lymfeklieren spelen daardoor een belangrijke rol bij de bescherming van het lichaam tegen infecties en andere schadelijke invloeden.

De schildwachtklier is de eerste klier die weefselvocht uit de borst filtert. Bij uitzaaiingen zal deze klier ook als eerste worden aangetast. Een schone schildwachtklier betekent bijna altijd dat er geen uitzaaiingen in de rest van het lichaam zijn. In de praktijk is de schildwachtklier schoon bij ongeveer 60% van de borstkankerpatiënten.

Bij de schildwachtklierprocedure wordt alleen de belangrijkste lymfeklier uit de oksel verwijderd en blijft de rest van de lymfeklieren zitten. Hiermee wordt lymfoedeem (ophoping van weefselvocht in de arm) gereduceerd. Wanneer er uitzaaiingen worden aangetroffen in de schildwachtklier, wordt in een tweede operatie de rest van de lymfeklieren verwijderd. Na deze operatie is de kans op lymfoedeem groter.